Rouw en verlies

Verliefd worden op een ander na de dood van je partner

Leestijd: 8 minuten.

Verliefd worden na dood partnerVeel mannen en vrouwen die hun partner verliezen, mogen van zichzelf niet meer gelukkig worden met een nieuwe liefde. Of krijgen van hun omgeving afkeurende opmerkingen over een nieuwe relatie. Rouwdeskundige Daan Westerink kijkt er zo tegen aan: ‘Gun jezelf deze nieuwe gevoelens en wees mild voor jezelf.’

Verliefd worden na de dood van je partner

“Willen jullie me beloven dat jullie niet boos worden als papa ooit weer verliefd wordt? Denk dan alsjeblieft niet dat hij mij is vergeten, want dat is niet zo. Ik gun hem echt een nieuwe relatie. Het is zo’n lieve man. Hij hoeft niet alleen te blijven.” Woorden van mijn moeder (41) in 1983, op haar sterfbed. Mijn broer en ik waren veertien en zeventien jaar oud. Mijn vader 44. We beloofden het.

Zoveel jaren later snap ik pas hoe bijzonder deze vraag van haar was. Ze gaf hem de ruimte om weer gelukkig te worden. Zonder haar. Heel veel mannen en vrouwen die hun partner verliezen krijgen iets heel anders te horen. Of mogen van zichzelf niet meer gelukkig worden met een nieuwe liefde. En sommigen krijgen van hun omgeving afkeurende opmerkingen over een nieuwe relatie.

Studievriendin

Neem Mark, drie jaar geleden verloor hij zijn vrouw Anneke. Hij bleef achter met twee kleine kinderen. “Mijn hoofd stond die eerste twee jaar helemaal niet naar een nieuwe relatie. Ervoor zorgen dat ik overeind bleef met de meisjes was al een grote uitdaging.” Tot hij een half jaar geleden Ilse weer zag, een oude studievriendin die al jaren gescheiden bleek te zijn. “Het klikte direct, onze gesprekken waren al snel heel vertrouwd en tijdens de tweede afspraak kreeg ik ineens ongelooflijke kriebels.”

Op de vraag hoe dat voelde, grijnst hij. “Ik herinnerde me ineens de woorden van Anneke. ‘Vergeet niet dat alles in je lijf het nog doet, Mark’, zei ze een paar maanden voor haar dood. Ik wilde daar niets van horen, was na al onze jaren samen nog steeds verliefd op haar. Maar ze was heel duidelijk. ‘Je bent een jonge man, je hebt nog een leven voor je, je hoeft jezelf niet op te sluiten. Probeer er open voor te staan.’ Daardoor durfde ik de gevoelens toe te laten. Na twee maanden heb ik Ilse voorgesteld aan de meisjes. En heb ik kennis gemaakt met haar zoon en dochter. Het klikt en ook de meisjes vinden het fijn als Ilse er is. Ik voel me echt weer gelukkig, al blijven we aan Anneke denken en over haar praten.”

Oordelen

Heel anders reageerden enkele vriendinnen van Anneke. Mark: “Ik kreeg vorige maand een mail waarin ze vertelden dat ze heel verdrietig waren dat ik nu alweer toe was aan een relatie. Dat zij de dood van Anneke nog lang niet verwerkt hadden en niet snapten dat ik er blijkbaar al wel overheen was. Hield ik nog wel van haar? Ik heb niet geantwoord. Wat moet ik nu met die mail?”

Oordelen vellen geeft alleen maar meer verdriet en stress

Praten geeft lucht

Erg jammer dat de vriendinnen van Anneke helemaal geen vragen hebben gesteld in de mail. Natuurlijk kan het confronterend zijn als de man van je overleden vriendin een nieuwe partner krijgt. Ook kinderen van een overleden ouder vinden het soms heel erg lastig als hun vader of moeder een nieuwe partner krijgt. En dat mag. Maar stel dan vragen. Vaak wil je weten of er dan nog wel ruimte is om te praten over die overleden vriend, vriendin, vader of moeder. En of je eigen verdriet er nog wel mag zijn nu je vader of moeder zo gelukkig is met een nieuwe partner. Praten geeft lucht aan gevoelens. En vragen stellen geeft ruimte. Oordelen vellen, iets ongevraagd invullen voor een ander, geeft alleen maar meer verdriet en stress.

Dubbel

Mark zucht. “Ze vragen niet hoe het was om avond na avond alleen je bed in te duiken en die lege kant te zien. Ze vragen niet hoe het is om 24 uur per dag verantwoordelijk te zijn voor twee kinderen die hun moeder zo missen. Ze vragen niet hoe het is om geen maatje meer te hebben. Eigenlijk ben ik zo kwaad over die mail. Zij hebben allemaal een volledig gezin. Wat een luxe. Anneke was wel belangrijk voor hen, maar zij zijn geen weduwe geworden. Zij hebben nog een partner.”

Natuurlijk houdt Mark nog steeds van Anneke. Dat zal hij altijd doen. Dat hij nu een relatie met Ilse heeft, verandert daar niets aan. De liefde voor haar heeft geen plaats gemaakt voor de liefde voor Ilse. En ook heeft hij nog steeds verdriet.

Het is soms heel dubbel

Soms is dat heel lastig. “Het is soms heel dubbel. Huilen om je overleden vrouw en tegelijkertijd verliefd zijn op een andere vrouw. Maar Ilse geeft me de ruimte om te huilen en te lachen. Zij voelt geen concurrentie met Anneke. Ze kende Anneke. Ze praat ook met onze dochters over hun moeder. Wat was het fijn geweest als de vriendinnen van Anneke dat ook hadden gedaan. Mij de ruimte geven om uit te leggen hoe ik me voel. Maar ik voel alleen maar oordelen.”

Vooroordelen

Vooroordelen uit de omgeving kunnen veel kapot maken. Maria de Greef schrijft daarover in haar boek dat gaat over een nieuwe liefde vinden na de dood van je partner.

Op vijfentwintigjarige leeftijd werd Maria zelf weduwe. Jaren later wordt ze verliefd op haar huidige partner, die ze al als collega kende. Ze interviewde tientallen andere mensen die na het verlies van hun partner een nieuwe relatie kregen en bestudeerde zo’n beetje alle rouwboeken over liefde na het verlies van je partner. Maria ontdekte dat bijna iedereen last heeft van negatieve reacties uit de omgeving. Alsof de liefde voor de overleden partner niet sterk genoeg was. Maar ook de eigen gevoelens zijn vaak erg verwarrend. Hoe kan ik zo verliefd zijn en tegelijkertijd nog zoveel pijn voelen?

Verschil mannen en vrouwen

Wat ik bijzonder vind, is dat in het boek zowel mannen als vrouwen aan het woord komen. Er is namelijk nog een vooroordeel: dat mannen veel eerder een nieuwe relatie aangaan na de dood van hun partner dan vrouwen. “Jouw vader had natuurlijk na de dood van je moeder heel snel weer een nieuwe vrouw, want zo gaat dat bij mannen. Die blijven niet lang alleen. En dus had jij weer een nieuwe moeder. Daarom hebben weduwen met kleine kinderen het moeilijker dan weduwnaars.”

Ik kan niet tegen leedconcurrentie

De woorden van deze rouwdeskundige tijdens een bijeenkomst over de steun voor mensen die jong hun partner verliezen sneden als een mes door mijn ziel. Of weduwes andere steun nodig hadden dan weduwnaars, vroeg de staatssecretaris die een pilot op wilde zetten voor jonge weduwen. “Nee,” zei ik. “Ook mijn vader had steun nodig na de dood van mijn moeder. Ik denk dat iedere weduwnaar en weduwe de vraag verdient: Wat heb je nodig?’ De rouwdeskundige was het niet met me eens. Vrouwen die een partner verloren waren zielig. Net als zij. En weduwnaars waren dat niet. “Kijk maar naar je vader. Hoe lang was hij alleen?” Ik nam heel diep adem. “Zijn hele verdere leven”, zei ik zachtjes. En liep weg. Ik kan niet tegen leedconcurrentie.

Maria kwam het verschil tussen mannen en vrouwen ook niet tegen trouwens. Niet in de praktijk en niet in onderzoeken. Ook vrouwen hebben na de dood van hun partner over het algemeen behoefte aan een nieuwe relatie. Hoe jong of oud ze ook zijn. En dat zegt niets over de liefde voor de overleden partner.

Ruimte

Voor mijn lieve vader was er maar ruimte voor één grote liefde. Mijn moeder. Hoe wij het hem ook gunden: hij had er geen plek meer voor in zijn hart. Een keer had hij kortstondig een platonische relatie. Toen de vrouw in kwestie aangaf dat ze toch wel wat meer wilde, een echte relatie, gaf mijn vader aan dat dit er niet in zat. Ze werd boos en maakte het uit. Hij was er niet rouwig om. “Ik kan nooit meer intiem met een vrouw zijn, ik denk alleen maar aan je moeder.” De schat. Wij vonden het jammer, maar hij had er vrede mee. En dus wij ook.

Mijn vader zocht liever het gezelschap van zijn broers en van mannelijke vrienden. Vissen, zwemmen, kaarten, biljarten, naar de kerk gaan, reisjes maken. Daar leefde hij van op. En van zijn kinderen en kleinkinderen. Ook ging hij mensen helpen die dat nodig hadden. Ritjes naar de dokter of naar het ziekenhuis. En hij werd uitgenodigd door bevriende echtparen. De nachten waren zwaar, juist dan miste hij mijn moeder. Maar door zijn netwerk en bleef hij overeind staan. En door te mogen blijven praten over zijn grote liefde.

Het mág

Een nieuwe liefde vinden na de dood van je partner. Het is normaal, het mag, maar het hoeft niet. Vul niet in voor een ander wat goed is en geef mensen als Mark en mijn vader alsjeblieft de ruimte. Ben je zelf weer verliefd geworden en voel je je wel eens schuldig ten opzichte van je overleden partner? Het zegt iets over de liefde die je nog steeds voelt voor hem of haar. Druk die gevoelens niet weg, maar praat er juist over. Over de liefde, die van vroeger en die van nu. Gun jezelf deze nieuwe gevoelens en wees mild voor jezelf.

 

Door Daan Westerink/EO Ik mis je

Zie o.a. ook:
Je positie als nieuwe partner in samengesteld gezin

Onderdrukte rouw: Een Blok(kade) Aan Je Been?

Read more...

De uitvaart van je baby

Je bent in verwachting of je baby is net geboren. En dan hoor je dat hij of zij is overleden of komt te overlijden. Het laatste waar je als aanstaande of kersverse ouder aan denkt, is de uitvaart van je baby. Misschien heb je nog niet eerder een uitvaart meegemaakt. Of is het de eerste uitvaart waarover je moet nadenken en keuzes moet maken. De informatie uit deze brochure helpt je bij het maken van keuzes rondom de uitvaart van je baby. Keuzes die voor jou goed voelen.

Zie ook: Afscheid nemen van je baby

Read more...

Afscheid nemen van je baby

De dood van je baby is, ongeacht de duur van de zwangerschap, een enorme schok. Het is een van de meest ingrijpende verliezen waarmee een mens te maken kan krijgen. Je hebt gefantaseerd en gedroomd over de toekomst. Die verwachtingen zijn plotseling en ruw verstoord. De informatie in deze brochure bestrijkt de periode van het moment dat je het slechte nieuws krijgt tot de eerste paar dagen die daarop volgen en neemt je aan de hand mee langs een aantal beslissingen die je moet nemen.

Zie ook: De uitvaart van je baby

Read more...

Verlies Broer of Zus en Onverwerkt/Verlaat Verlies

Verlies broer of zus en verlate rouwVERLIES VAN BROER OF ZUS

Het verliezen van een broer of zus is zeer ingrijpend. Relaties tussen broers en zussen zijn uniek, of je nu jong bent of ouder. Je komt uit hetzelfde nest, hebt dezelfde genen. Met je broer of zus deel je je vroege geschiedenis, je herkomst. Je hebt elkaar zien opgroeien en de ander zien worden tot wie hij of zij is. Met je ouders vorm je een gezin waarin je allemaal je eigen rol hebt. En of de relatie nu goed of minder goed is, je hoort bij elkaar. Met het overlijden van een broer of zus komt een belangrijk stuk gedeeld leven tot stilstand. (meer…)
Read more...

Rouw en Verlies Verwerkingsopdracht Schrijf Een Brief

Verwerkingsopdracht Rouw en Verlies

Schrijf een brief

Omdat je zo graag nog één keer zou willen zeggen wat je niet meer kon zeggen. Om weer even samen te praten en te dromen. Elkaar vasthouden met woorden, die je soms niet hardop kunt zeggen. Schrijf een brief, doe hem in een envelop en plak hem dicht. Alleen voor jullie samen, voor niemand anders.   Klik hier voor het gedicht: Voor jou  

Read more...

Hoe herken je onverwerkt/verlaat verdriet?

Kenmerken onverwerkt verdriet

Hoe kun je herkennen dat je te maken hebt met onverwerkt/verlaat verdriet:

  • Je altijd aanpassen;
  • Een muurtje om je heen hebben;
  • Geen grenzen kunnen stellen;
  • Abrupt de verbinding kunnen verbreken;
  • Je gemakkelijk overvallen voelen door gevoelens van machteloosheid;
  • Een basaal gebrek aan zelfvertrouwen hebben;
  • Weinig vertrouwen hebben in de toekomst;
  • Moeite hebben met ruimte innemen;
  • Altijd geven;
(meer…)
Read more...

Invloed onverwerkt verdriet en relatie(s)

rouw en relaties

Onderdrukte rouw werkt door in relaties met anderen

Wanneer we een pijnlijk verlies hebben ervaren en onvoldoende hebben toegelaten en doorleefd, leidt dit tot moeilijkheden in relaties. De angst om een dierbaar persoon te verliezen domineert en zorgt ervoor dat we ons maar tot op een bepaalde hoogte durven te binden.
Naast deze grote angst, is er ook de angst om nieuwe pijn te ervaren. Het onverwerkte verdriet voelt als een open wond die zeer doet bij onaangename gebeurtenissen, zelfs al bij discussies met anderen. Je terugtrekken in je eigen cocon en afstand bewaren tot de ander is vaak een gevolg.

Het is nooit te laat

Weet je intuïtief dat een onderdrukt verdriet je belemmert in je groei? Het is nooit te laat om dit rouwproces alsnog te doorleven. Natuurlijk is het doodeng en voel je wellicht wanhoop. Het zal zeker zeer doen en op momenten lijkt het misschien alsof het verdriet te groot is om aan te kunnen. Wanneer je dit in kleine stapjes doet, zul je ervaren dat de momenten van grote wanhoop ook weer wegebben. Op de plek van de pijn ontstaat er langzaam maar zeker ruimte.

Wil je meer weten over hoe je onverwerkt verdriet herkent? Klik hier.

Lees ook de volgende artikelen over dit onderwerp:

Onderdrukte rouw: Een Blok(kade) Aan Je Been?

Hoe steun je iemand die rouwt?

Hoe herken je onverwerkt/verlaat verdriet?

Read more...

Onderdrukte rouw: Een Blok(kade) Aan Je Been?

Rouw en blokkadeIn mijn praktijk kom ik blokkades tegen die zijn ontstaan vanuit een onderdrukt rouwproces. Met als gevolg dat het vermogen om emoties te voelen en te uiten is geblokkeerd. Door dit proces alsnog toe te laten, creëer je ruimte en herinner je jezelf. Met het overlijden van een dierbare kom je in een draaikolk van emoties terecht. Het verlies van een belangrijke persoon of huisdier veroorzaakt een immens hartzeer. Te midden van een allesoverheersend verdriet probeer je overeind te blijven. Verder te gaan met het leven van alledag. Dit is belangrijk en geeft houvast. Het is belangrijk dat je emoties verwerkt en het is gezond om verdriet er te laten zijn. God heeft ons niet voor niets tranen gegeven. De één lukt het beter om deze gevoelens toe te laten dan de ander. Wanneer dit niet lukt, heeft dit te maken met eerder opgebouwde blokkades.

Verstrikt in verdriet

Wanneer een rouwproces geblokkeerd is, raak je verstrikt in jouw verdriet. Je hebt moeite met het toelaten van gevoelens, zowel blijdschap als verdriet. Jouw emotionele systeem is ontregeld: van binnen naar buiten en van buiten naar binnen. Je voelt je deels afgesloten. Dit leidt tot tal van problemen, zoals moeite met het nemen van beslissingen en moeite om te leven vanuit jouw kern. Een rouwproces verloopt in fases en duurt soms je leven lang. Het gaat er dan ook niet zozeer om of je je rouwproces ‘achter de rug hebt’. Eerlijk gezegd denk ik dat dat niet kan. Maar de deur open zetten voor het verdriet en het met momenten toelaten is wel belangrijk.

Wanneer we een rouwproces niet aan zijn gegaan

Soms kan het zijn dat je een rouwproces vanaf het begin hebt onderdrukt. Bijvoorbeeld omdat je nog heel jong was en jouw omgeving onvoldoende oog had voor het verdriet van jou kind. Wanneer er voor een kind onvoldoende mogelijkheden zijn om ruimte te geven aan zijn of haar emoties, slaan deze zich op in het onderbewuste. Of omdat het verlies van een dierbare op een moment plaats vindt waarop het moeilijk is om te rouwen. Bijvoorbeeld wanneer een overlijden in dezelfde periode plaats vindt als een geboorte. Ook kan er sprake zijn van een blokkade vanuit angst waardoor het moeilijk is om te rouwen. (meer…)
Read more...

Hoe steun je iemand die rouwt?

Tips hoe je iemand steunt die rouwt

praktisch helpenAls we ons zouden kunnen voorbereiden op rouw, dan zouden we dat waarschijnlijk allemaal doen. Maar zo werkt het niet. De rouw komt zoals het komt, en aan ons is de taak om hiermee aan de slag te gaan. En als naaste wil je graag steunen, maar je weet misschien niet hoe en je bent bang het verkeerd te doen. Met deze tips wil ik aan de naasten handvatten geven over hoe ze er voor de ander kunnen zijn.

Wees niet bang om te benaderen

Het ergste wat je kunt doen, is het contact uit de weg gaan. Ga het contact met iemand die rouwt altijd aan, ook als je niet weet wat je moet zeggen. Laat weten dat je er bent.

Help met praktische zaken

Praktisch helpen met maaltijdOf je de juiste woorden kunt vinden of niet, praktische hulp is altijd welkom. Om hulp vragen of iemand op de koffie vragen is voor iemand die rouwt vaak moeilijk. Breng eten, help met de kinderen of in de huishouding. Zeg niet dat ze welkom zijn of dat ze altijd mogen bellen, maar kom zelf in actie.

Weet je het even niet? Vraag wat er nodig is en luister

Het is heel begrijpelijk dat je soms niet weet wat je kunt zeggen of hoe je het beste kunt helpen. Spreek dan uit dat je het lastig vindt, dat haalt de beladenheid eraf. Kom hoe dan ook zelf in actie en vraag: waar heb je behoefte aan? En luister vervolgens. Alleen jouw onverdeelde aandacht kan al wonderen doen.

Stel open vragen

Een hulpmiddel in het gesprek is om open vragen te stellen. Een open vraag is een vraag die je niet met 'ja' of 'nee' kunt beantwoorden. Op deze manier geef je de ruimte aan de rouwende om zelf invulling te geven aan het antwoord en je laat zien dat je de leefwereld van de ander wil begrijpen. Voorbeelden van open vragen zijn: ​ Hoe voel je je? Wat gaat er in je om? Kun je iets vertellen over...? Je hoeft niets op te lossen Wat nog bij veel mensen leeft, is een gevoel van ongemak wanneer de ander het moeilijk heeft. Een automatische neiging is dan om de situatie te willen veranderen, om het ongemak weg te nemen. Helaas werkt dit averechts en geeft dit het gevoel dat die persoon niet welkom is met zijn of haar rouw. In het contact betekent dit dat je af en toe op je tong moet bijten om de ruimte te geven aan wat de rouwende nodig heeft. Praat niet over 'het een plekje geven' en geef geen advies. Je hoeft niets te veranderen. Jouw liefdevolle aanwezigheid is het belangrijkst.

Wees trouw

Vaak is er een tijd meeleven en na een aantal maanden is er geen aandacht meer voor degene die iemand heeft verloren of op een andere manier verlies heeft geleden. Blijf laten merken dat je degene niet bent vergeten. Dit kan door b.v. zo nu en dan een kaartje te sturen. Aandacht door kaart sturen Belangrijk is daarbij wél dat je aanvoelt wat gepast is. Soms kan het ook zo zijn dat b.v. iedere week langs komen te veel is van het goede en als opdringerig wordt ervaren. En de ander durft dit misschien niet te zeggen, want het is zo goed bedoeld. Het kán soms goed zijn om dit even te checken. Ik denk aan de uitspraak: GOEDE BEDOELINGEN HEBBEN NIET ALTIJD HET JUISTE EFFECT EN KUNNEN ÓÓK SCHADE AANRICHTEN.  
Read more...